Spis treści Pokaż
30 września 2025 roku Elon Musk, stojący m.in. za Tesla, SpaceX i xAI, ogłosił na platformie X powstanie Grokipedii – projektu, który ma „zrewolucjonizować encyklopedie online”. Zapowiadana jako „otwartoźródłowe repozytorium wiedzy” napędzane sztuczną inteligencją xAI, Grokipedia ma być alternatywą dla Wikipedii, której zarzuca się lewicową i antyizraelską narrację.
Frustracja Muska i krytyka Wikipedii
Wikipedia, założona w 2001 roku przez Jimmy’ego Walesa i Larry’ego Sangera, od dawna jest jednym z najpopularniejszych źródeł wiedzy online, zajmując siódmą pozycję wśród najczęściej odwiedzanych stron na świecie. Jej model oparty na crowdsourcingu, w którym wolontariusze edytują artykuły, zyskał uznanie za demokratyzację wiedzy. W ostatnim czasie jest ona jednak coraz częściej krytykowana za „lewicową narrację” oraz stronniczość m.in. w przypadku cytowanych źródeł.
Jednym z większych krytyków Wikipedii jest Elona Musk, który zarzuca platformie lewicową stronniczość oraz kontrolę przez aktywistów, którzy blokują poprawki i promują jednostronne narracje. Już w 2023 roku Musk żartobliwie zaproponował miliard dolarów za zmianę nazwy na „Dickipedia”, wyrażając frustrację jej funkcjonowaniem. W styczniu 2025 roku wezwał do bojkotu encyklopedii online po wpisie sugerującym, że wykonał gest przypominający nazistowski salut, co nazwał „propagandą”.
Krytyka Muska zyskała nowy impuls po słowach Larry’ego Sangera, współzałożyciela Wikipedii, który w programie The Tucker Carlson Show przedstawił miażdżącą ocenę platformy. Sanger, filozof z wykształcenia, przekonywał, że Wikipedia odeszła od swoich zasad neutralności, stając się „narzędziem propagandy” zdominowanym przez establishmentowe poglądy.
Przeglądając stronę „perennial sources”, Sanger pokazał, jak źródła takie jak The New York Times czy CNN są oznaczane jako „zielone” (wiarygodne), podczas gdy konserwatywne media, takie jak Fox News, Breitbart czy The Federalist, są oznaczone na czerwono (niewiarygodne, zakazane jako źródła faktów). Carlson, reagując z niedowierzaniem, nazwał to „niesamowitym”, wskazując na dysproporcję w traktowaniu mediów.
Współzałożyciel Wikipedii oskarżył platformę o „infiltrację” przez aktywistów i agencje wywiadowcze (w tym CIA), sugerując, że decyzje edytorskie są nietransparentne i służą politycznym celom. Wyraził też wstyd z powodu swojego udziału w stworzeniu platformy, która „wprowadza kraj w błąd”.
Antyizraelska narracja Wikipedii(?)
Równolegle Wikipedia znalazła się pod ostrzałem z innych stron – głównie proizraelskich. W sierpniu 2025 roku Republikanie James Comer i Nancy Mace z Izby Reprezentantów USA rozpoczęli śledztwo wobec Wikimedia Foundation, żądając ujawnienia dokumentów, w tym adresów IP i komunikacji edytorów, w związku z zarzutami o narrację antyizraelską.
Ich działania oparto na raporcie Anti-Defamation League (ADL) – żydowskiej organizacji walczącej z antysemityzmem – z marca 2025 roku, który – jak twierdzi ADL – wskazał, że 30 edytorów koordynowało edycje, usuwając odniesienia do palestyńskiego terroryzmu (np. przemocy seksualnej Hamasu z 7 października 2023 roku) i promując narracje krytyczne wobec Izraela. Co ciekawe, rok wcześniej Wikipedia uznała ADL za organizację niewiarygodną w kontekście wojny izraelsko-palestyńskiej.
World Jewish Congress w raporcie z 2025 roku zarzucił angielskiej wersji Wikipedii „demonizację Izraela” przez pomijanie kontekstu jego polityki i brak odniesień do terroryzmu. Te oskarżenia nasiliły się po eskalacji wojny w strefie Gazy, gdy arabska Wikipedia, w proteście przeciw działaniom Izraela, zmieniła logo na barwy palestyńskie, a angielska wersja zmagała się z intensywnymi „wojnami edytorów” w artykułach o konflikcie izraelsko-palestyńskim.
Badania, takie jak raport Manhattan Institute z 2024 roku oraz analiza Davida Rozado z 2025 roku, wskazują na subtelne lewicowe odchylenia w artykułach politycznych Wikipedii, choć platforma podkreśla swoje procedury konsensusu i dążenie do neutralności.
Z kolei badaczka Shira Klein kwestionuje zarzuty ADL, argumentując, że nie ma dowodów na celowe fałszowanie treści, a oskarżenia mogą mieć podłoże polityczne. Wikimedia Foundation, odpowiadając na „śledztwo” Kongresu, wyraziła otwartość na dialog o integralności informacji. Według Jewish Voice for Peace działania Kongresu są próbą tłumienia solidarności z Palestyną pod pretekstem zwalczania antysemityzmu.
Grokipedia: encyklopedia Elona Muska z napędem AI
W ocenie Elona Muska, Grokipedia ma być odpowiedzią na te problemy. W odróżnieniu od Wikipedii opartej na pracy wolontariuszy platforma wykorzysta Groka – chatbota xAI zaprojektowanego do analizy danych z sieci, w tym publicznych postów na X – do automatycznego tworzenia, korekty i weryfikacji treści. W jednym z podcastów Musk poinformował, że Grok używa zaawansowanej mocy obliczeniowej do oceny stron Wikipedii pod kątem prawdy, częściowej prawdy, fałszu lub pominięć, z możliwością przepisania artykułów dla większej dokładności. Grokipedia ma być otwartoźródłowa, co oznacza publiczny dostęp do kodu i danych oraz wolna od ograniczeń użytkowania.
Pomysł stworzenia alternatywy dla Wikipedii i jednocześnie start prac nad Grokipedią Musk ogłosił m.in. w dwóch postach na platformie X z 30 września 2025 roku:
Cytując post Davida Sacksa o „beznadziejnym biasie” Wikipedii, Musk napisał: „Budujemy Grokipedia @xAI. Będzie to ogromna poprawa w stosunku do Wikipedii. Szczerze mówiąc, jest to niezbędny krok w kierunku celu xAI, jakim jest zrozumienie wszechświata.”
Odpowiadając na post innego użytkownika platformy X, @DogeDesigner, Musk zachęcał: „Dołącz do @xAI i pomóż budować Grokipedia, otwartoźródłowe repozytorium wiedzy, które jest znacznie lepsze niż Wikipedia! Będzie dostępne publicznie bez ograniczeń w użyciu.”
Projekt jest na wczesnym etapie – brak daty premiery, ani większej ilości szczegółów, jednak zaangażowanie Muska w walkę z Wikipedią może wskazywać, że praca nad encyklopedią online od xAi faktycznie trwa. Jednocześnie Grokipedia wpisuje się w szerszą strategię xAI, obejmującą integrację Groka z platformą X dla spersonalizowanych feedów i analizy danych w czasie rzeczywistym do końca 2025 roku.
(Nie)neutralna sztuczna inteligencja
Musk, pozycjonując Grokipedię jako ego-alternatywę dla Wikipedii, stawia na AI jako arbitra neutralności, jednak wcześniejsze wpadki Groka, w którym gloryfikował Adolfa Hitlera, obrażał polityków czy udzielał sprzecznych informacji, budzą realne wątpliwości zarówno o neutralność, jak i zgodność z faktami.
Wikipedia, mimo krytyki, pozostaje jednym z najpopularniejszych źródeł wiedzy, z ugruntowanym modelem konsensusu i przejrzystości. Grokipedia wpisuje się tym samym w szerszy kontekst walki o kontrolę nad narracją online, szczególnie w dobie wojny w Gazie i polaryzacji politycznej w USA. Działania Republikanów i krytyka z Izraela wskazują na rosnące napięcia wokół tego, kto definiuje „prawdę” w przestrzeni cyfrowej.
W świecie, w którym AI coraz bardziej kształtuje informacje, Grokipedia może także wpłynąć na sposób treningu modeli językowych, potencjalnie demokratyzując wiedzę, ale jednocześnie stać się tubą propagandową – wytrenowaną na upodobaniach, także politycznych, jej twórców.
Opracowanie: Mike Breaker. Źródła wskazane w treści.
